MÀN III

Cảnh chùa Ứng Thiên Tâm

Trong cùng là bàn thờ Phật. Phía ngoài bên trên có trai đàn bát hương, đèn nến, bình hoa, trái cây ngũ quả.

Phía dưới có chiếu giường, bồn nước, mùng màn, dầu đường, trà lá, mâm bát, đĩa, hai hình nhân cô hầu, thuyền bằng giấy mã.

Đằng trước, trải ba chiếc chiếu, cạp điều, chiếu thứ nhất trải trên phản đầu tiên dành cho người chủ trì buổi lễ sau dành cho nhà cái phường chèo Chải Hê.

Hương chức: Sao giờ này mà cụ Vạn Hạnh vẫn chưa đến nhỉ?

Sư ông: Chắc cụ tuổi già nên đi chậm ta cứ chờ thêm một lát đã.

Lý Công Uẩn: (giả, ra theo sau là mấy người tùy tùng) Kính chào hòa thượng và quý vị hương chức, sư phụ tôi mắc bệnh không tới được sai tôi là Lý Công Uẩn tới đây để cám ơn các vị Thượng tọa, Đại đức, Hòa thượng, chư tăng, quý vị kỳ hào, hương chức và bà con dân làng đã có lòng lập trai đàn cầu siêu cho vong hồn gia mẫu...

Hương chức: Ngài Thân vệ quan cao chức trọng mà vẫn có lòng nhớ đến dân làng quả là quý hóa. Từ khi ngài xa làng chúng tôi, bất giác đã gần ba chục năm, mà bây giờ chúng tôi mới được chiêm ngưỡng tôn nhan, thật là vạn hạnh.

Sư bác: (ra) Bẩm có đức Tăng thống đến (Hương chức và Sư ông vội ra đón).

Quách Ngang: (đội mũ thất phật, mặc áo cà sa, tay chống gậy tầm xích ra) Nam mô A Di Đà Phật. Thiện tai! Thiện tai!

Sư ông: Đức Tăng thống di giá đến đây quả là vinh dự cho tệ tự.

Hương chức: Đức Tăng thống đến làng chúng tôi mà chúng tôi không biết trước để ra nghênh tiếp ở đầu làng xin ngài lượng thứ cho!

Quách Ngang: Phổ độ chúng sinh là bổn phận của người tu hành, các vị thí chủ hà tất phải bận lòng về bần tăng. (nhìn quanh) Đại sư Vạn Hạnh không có mặt à?

Lý Công Uẩn: (giả) Sư phụ tôi se mình nên không đến được, xin ngài miễn chấp cho.

Quách Ngang: Lý Thân vệ đấy à? (nhìn kỹ, vẻ nghi ngờ) Bần tăng nhớ có lần vào chầu nhìn thấy Thân vệ hùng dũng đứng trước cửa điện, không ngờ lần này thấy Thân vệ gầy và đen hơn trước.

Lý Công Uẩn: (giả) Từ ngày tôi ra ngoài này xông pha dãi dầu nắng gió, cho nên hình dung cũng có phần thay đổi.

Quách Ngang: (quay đi, một mình). Chỉ cần Vạn Hạnh không đến dự là ta có thể tung tin lão có tật giật mình sợ bị vạch mặt giữa đám đông. Thế là đủ lắm rồi. Còn mọi chuyện khác đã có người lo không cần dính vào làm gì, kẻo chẳng phải đầu lại phải tai.

Sư ông: May mắn được Đức Tăng thống đến đây xin ngài đứng ra chủ trì buổi lễ cho.

Quách Ngang: Nếu các vị có lòng sai khiến, thửa công đức này bần tăng hoan hỉ nhận lãnh.

Sư ông mời Quách Ngang đứng vào chiếu thứ nhất, mời Lý Công Uẩn đứng vào chiếu thứ hai, mình và hương chức đứng ở chiếu thứ ba. Còn chư tăng và các chức dịch đứng đằng sau. Dân làng tụ tập ở chung quanh xem.

Quách Ngang: (ngồi ở chiếu thứ nhất bắt đầu kỳ nguyện)

Nay chính ngày Vu Lan bồn hội, đem đức lành chú nguyện chúng sinh, chúng con một dạ kính thành, cúng dường trì tụng đem công đức này, nguyện khắp muôn phương ba ngôi Tam Bảo, Đức Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật, Đức Tiếp Dẫn Đạo Sư A Di Đà Phật cùng các vị Bồ Tát, Tịnh đức, chúng tăng, từ bi gia hộ cho vong nhân Phạm Thị (nhỏ giọng) lệnh thân của ngài Thân vệ Lý Công (nhỏ giọng) tín chủ, cùng tất cả chúng sinh sớm rõ đường lành thoát vòng mê muội, ra khỏi u đồ siêu sinh lạc quốc. Ngưỡng mong oai đức vô cùng xót thương tiếp độ.

Nam mô thập phương thường trụ Tam Bảo (3 lần)

(Đứng dậy cắm hương và đọc bài kệ tán thán Phật)

Đấng Pháp vương vô thượng

Ba cõi chẳng ai bằng

Thầy dạy khắp trời người

Cha lành chung bốn loại

Quy y tròn một niệm

Dứt sạch nghiệp ba kỳ

Xưng dương cùng tán thán

Ức kiếp không cùng tận

Chư tăng: (ngồi tụng) Chí tâm đảnh lễ: Nam mô tận hư không biến pháp giới quá, hiện vị lai thập phương chư Phật, tôn Pháp, Hiền Thánh Tăng thường trụ Tam Bảo (1 lạy)

Chí tâm đảnh lễ: Nam mô Ta Bà Giáo chủ Điều ngự Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật, Đương lai Hạ sinh Di Lặc Tôn Phật, Đại trí Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát, Đại hạnh Phổ Hiền Bồ Tát, Hộ pháp Chư Tôn Bồ Tát, Linh Sơn Hội thượng Phật Bồ Tát (1 lạy)

Chí tâm đảnh lễ. Nam mô Tây phương Cực lạc thế giới đại từ đại bi A Di Đà Phật, đại bi Quán Thế Âm Bồ Tát, Đại Thế Chí Bồ Tát, Đại nguyện Địa Tạng Vương Bồ Tát, Thanh tịnh Đại Hải Chúng Bồ Tát (1 lạy)

Trong khi các sư chạy đàn. Sư ông đứng ra đọc kinh Báo hiếu.

Sư ông:Rằm tháng bảy đến kỳ tự tứ

Thập phương tăng đều dự lễ này

Sắm sanh lễ vật đủ đầy,

Chờ giờ câu hội đặt bầy cúng dâng

Mình còn phải chuyên cần trì giới

Pháp tam quy ngũ giới giữ gìn

Những lời ta dạy đinh ninh,

Khá nên y thử phụng hành đừng sai

Được như vậy mới là khỏi tội

Bằng chẳng thì ngục tối phải sa

Trong năm đại tội kể ra

Bất hiếu thứ nhất, thật là trọng thay

Sau khi chết bị đầy vào ngục

Ngũ vô gián, cũng gọi A Tỳ

Ngục này trong núi Thiết Vi

Vách phên bằng sắt vây quanh bốn bề

Trong ngục này hằng ngày lửa cháy

Đốt tội nhân hết thảy thành than

Có lò nấu sắt cho tan

Rót vào trong miệng tội nhân hành hình

Một vá đủ cho người thọ khổ

Lột thịt da đau thấu tâm can

Lại có chó sắt, rắn gang

Phun ra khói lửa đốt đoàn tội nhơn.

Ở trong ngục có giường bằng sắt

Bắt tội nhân dàn khắp đó xong

Rồi cho một ngọn lửa hồng

Nướng quay chúng nó da phồng thịt thau

Móc bằng sắt, thương đao, gươm giáo

Trên không trung đổ tháo như mưa

Gặp ai chém nấy chẳng chừa

Làm cho thân thể nát nhừ như tương

Những hình phạt vô phương kể hết

Mỗi ngục đều có cách trị riêng,

Như là xe sắt phân thây

Chim ưng mổ mắt trâu cày lưỡi le

Chớ chi đặng chết liền rất dễ

Vì nghiệp duyên không nỡ hành thân

Ngày đêm chết sống muôn lần,

Đến trăm ngàn kiếp không ngừng một giây

Sự hành phạt tại A Tỳ ngục,

Rất nặng nề ngỗ nghịch song thân

Chúng người đều phải ân cần

Thừa hành các việc phân trần khoản trên.

(Trong số dân làng đứng xem, người lè lưỡi, người xuýt xoa)

Các già chạy ra "đội cầu", trong lúc đó một vị sư đọc Sám Mục Liên

Rày vừa đến hội Vu Lan,

Ngày rằm tháng bảy lập đàn trai tăng

Sắm cơm trăm món đồ ăn

Trái cây ngũ quả hương đăng rõ ràng

Chiếu giường, bồn nước, mùng màn

Dầu đường trà lá, bát vàng đựng cơm

Những đồ vật quý bông thơm

Thành tâm dọn tiệc Lan Bồn phân minh

Cúng dường Tam Bảo cầu kinh,

Chư tăng tịnh giới giữ gìn nghiêm trang

Cầu cho thí chủ trai đàn

Tâm hành thiền định vái van chúc nguyền

Thanh Đề khổ ách hết liền

Ngày rằm tháng bảy thành tiên về trời

Nam mô Đức Hiếu Mục Kiền Liên Bồ Tát (3 lần)

Lý Công Uẩn: (giả) đứng dậy chắp tay xá mọi người.

Phường chèo Chải Hê ra. Quách Ngang, Lý Công Uẩn và các sư đứng dậy nhường chiếu cho người biểu diễn đứng ngồi vào ra.

Đạo cụ gồm sáu chiếc roi to bằng ngón tay cái dài khoảng một mét, giữa sơn son, hai đầu sơn vàng, hoặc chỉ ngũ sắc. Roi được sử dụng như một mái chèo trong lúc múa.

Dàn nhạc: bốn nhà cái kiêm dàn nhạc gõ. Nhạc cụ gồm có mõ, trống cơm và thanh la.

Thoạt đầu, nhà cái và nhà con đều mặc quần trắng ống sớ, để lá tọa, áo cánh trắng, đầu chít khăn lượt, thắt lưng nhiễu điều bỏ múi về trước. Riêng nhà con, áo chỉ để khoác, tất cả đều ngồi ở hai bên mép chiều thành hai hàng dọc, nhà con ngồi phía trước tượng trưng cho sáu nhân vật trong Nhị thập tứ hiếu (Mạnh Tông, Chương Hương, Đinh Lan, Hoàng Hương, Vương Tường, Trương Lễ). Nhà cái ngồi trên phản giải chiếu cạp điều kê cao hơn chỗ ngồi của nhà con độ ba mươi phân. Nhà con nhà cái đều xếp vòng ngoảnh mặt vào giữa sáu cô gái quan họ tóc vấn đuôi gà, áo mớ ba, chân đi dép cong ra, mỗi người bắc một chiếc ghế đẩu ngồi bên cạnh một trai Chải Hê và quạt cho người đó. Ngồi quạt như thế không cứ gì trời nóng bức mà chỉ làm nghi biểu cho đẹp mắt.

Nhà cái: (hát dạo đầu, giáo roi, giữ nguyên tư thế ngồi hát và tự đệm trống mõ)

Vốn trong hiếu đạo

Có ít chẳng nhiều

Trong số dạ chiêu

Nhị thập tứ hiếu

Hỡi các giai ta

Chịu roi vào kén

Hàng bên phải đưa tay chèo về bên phải, hàng tay trái đưa chèo về bên trái, đội hình ở tư thế hàng dọc, sự chuyển động giới hạn trong khuôn khổ chiếc chiếu, chân dịch đi dịch lại luôn luôn theo hình chữ đinh. Chiếu được coi như con thuyền.

Nhà con: Thưa qua câu đó

Để cậu được hay

Tên tôi ngày rày

"Nhị thập tứ hiếu"

Mặc cậu Đô Liệu

Cậu kén sáu người

Anh em chúng tôi

Bước vào chèo khảo

Nhà cái:Thì là Trương Lễ

Con thảo vô cùng

Mẹ già một lòng

Giờ muốn ăn rau

Biết đâu hái được

Rau vi mang về

Nhà con: Biết đâu hái được

Rau vi mang về

Mà là chèo thì Chải Hê, ấy hề thì la.

Một tên tướng của Ngự Bắc vương dẫn quân ra

Tên tướng: Sao các ngươi dám tụ tập ở đây hát xướng, không xin phép nhà chức trách. Quân bay! Vây chặt chùa lại cho ta!

Quân vây chùa, dân chúng sợ hãi la khóc inh ỏi.

(Tên tướng chỉ Quách Ngang và Lý Công Uẩn giả) Bắt hai người này lại cho ta!

Lý Công Uẩn giả rút gươm ra chống cự. Mấy tùy tướng xông vào bảo vệ chủ tướng. Nhưng quân địch quá đông vây chặt vòng trong vòng ngoài nên sau khi chiến đấu một hồi, Lý Công Uẩn giả và mấy tùy tùng đều bị bắt trói.

Sư ông: (với tên tướng) Đây là quan Thân vệ, đây là đức Tăng thống, mấy vị đều là quan chức triều đình, sao các ông lại bắt?

Tên tướng: Bất biết. Quan cứ lệnh lính cứ truyền. Ngự Bắc vương sai bắt người chủ lễ và tín chủ. Muốn hỏi cứ gặp Vương gia mà hỏi.

Ngự Bắc vương ra.

Tên tướng: Dạ, tiểu tướng đã bắt được hai tên này xin dâng lên Vương gia định đoạt.

Ngự Bắc vương: (nhìn thấy Quách Ngang, sửng sốt) Ủa! Đức Tăng thống đây mà! Thả ngay ngài ra! Thưa ngài Tăng thống, bọn nó lầm ngài với người khác nên mạo phạm tôn giá, xin ngài đại xá cho (bọn lính cởi trói cho Quách Ngang. Quách Ngang cắm đầu đi thẳng không ngoảnh lại. Dân chúng cũng thừa dịp tản đi. Ngự Bắc vương nhìn kỹ Lý Công Uẩn giả)

Ủa! Đây có phải là Lý Công Uẩn đâu? Các ngươi bắt lầm phải Lý Công Uẩn giả rồi! (với Lý Công Uẩn giả) Ngươi to gan thật, dám đóng giả làm Lý Công Uẩn! (với bọn lính) Giải mấy tên này về doanh trại cho ta! (bọn lính giải Lý Công Uẩn giả và mấy người tùy tùng đi. Ngự Bắc vương mắng mấy tên tướng) Rõ đồ ăn hại đái nát! Mắt ngươi mù hay sao mà không nhận ra đó là Lý Công Uẩn giả?

Tên tướng: Dạ, tiểu tướng có biết mặt Lý Công Uẩn bao giờ đâu ạ!

Ngự Bắc vương: Ta đã tốn bao tâm cơ định giăng một mẻ lưới để bắt trọn ổ, ai ngờ nước lã ra sông. Thôi, đi về, đi về!

TẮT ĐÈN ĐỔI CẢNH - Nhà ông Đồ

Ông Đồ đang ngồi trước bàn viết chữ nho trên một tờ giấy lệnh

Cô cắt cỏ: (ra) Thưa cha, đêm qua cha có ngủ được ngon giấc không ạ?

Ông Đồ: Ta bận thảo bảng văn suốt đêm qua nên không sao chợp được mắt. (nhìn cô cắt cỏ) Mà cả con nữa, cũng không ngủ được hay sao mà mắt thâm quầng thế hả?

Cô cắt cỏ: Dạ... (ngần ngừ) Dạ... con bận lo một chuyện.

Ông Đồ: Chuyện gì vậy?

Cô cắt cỏ: Cái hôm con chở Lý Thân vệ sang bên kia hồ, khi đang nói chuyện với ngài ở ven hồ, con thấy có một tên lạ mặt lảng vảng rình mò.

Ông Đồ: Con với Thân vệ nói chuyện đứng đắn, không có gì tà tất thì có sao?

Cô cắt cỏ: Con để ý thấy tên lạ mặt chú ý theo dõi Lý Thân vệ và con có vẻ vụng trộm lén lút. Khi con chở thuyền sang bên này thấy có tiếng mái chèo quay nhìn lại, thấy tên lạ mặt cũng thuê một chiếc thuyền theo sang...

(còn tiếp)

Nguồn: Thuận Thiên Lý Công Uẩn. Tiểu thuyềt-kịch của Hoài Anh. NXB Văn học liên kết cùng Nhóm Văn chương Hồn Việt xuất bản, 2008.

 www.trieuxuan.info