TIỄN BẠN Ở BẮC THÀNH, HẸN NHAU GẶP LẠI TẠI KINH ĐÔ

Hẹn nhau cùng đi thuyền,

Nay bác theo đường bộ,

Hành trình thiếu bầu bạn

Lênh đênh tôi một mình.

Thương mây treo đỉnh núi,

Biển buồn khi trăng lên,

Hẹn bác kinh thành đấy!

Ra bác cũng một mình!

TẠM BIỆT CHỊ

Chưa uống lòng đã say

Nâng ly bụng không đành

Sớm nay từ biệt chị

Ngày mai sẽ lâm hành

Hướng bấc gió mới nổi

Cuối thu trăng vừa sinh

Chỗ rẽ lòng đã dứt

Cần gì nghe vượng thanh

Bản dịch của Huỳnh Châu

Lời bình: Đây là bài thứ hai viết cho người chị. Bài Di tỷ khi lên đường đi du học ở kinh đô. Bài Biệt tỷ nầy có lẽ là khi đã thi đỗ, lên đường đi làm một chức quan nhỏ. Hình ảnh người chị chỉ thấp thoáng, nhưng thật sự tác giả lại toàn nói về người chị. Người phụ nữ Việt Nam đảm đang, quán xuyến cả trong hành vi xử thế của đàn ông. Bài nầy, chú ý các hình ảnh gió bấc se se, trăng còn non, hình ảnh của người mới bước vào đời. Cậu em tuy đỗ đạt, đi làm quan, người chị thấy em như con chim non mới ra ràng, mà trường đời thì đầy cạm bẫy. Người chị lo lắng dặn dò và người em cung kính hứa nghe lời. Tình chị em đằm thắm rất Việt Nam, nhưng chỉ thấy trong ca dao, mà rất hiếm trong thơ văn bác học.

GIẶT ÁO

Thu đến sầu quan ải,

Trống vắng phòng em đây,

Bần thần bên chày đá,(1)

Trăng xưa cũng hao gầy,

Tịch mịch sầu kéo sầu,

Tiếng chày vang nơi đâu,?

Nghe truyền ngoài hải thú,

Nam chinh lại dãi dầu.

XA NHÀ

Vui sum họp được mấy!

Xa nhau ngàn dặm trường.

Mưa dầm dề suốt tháng,

Thêm rầu khách tha hương.

Dệt mộng, không thành mộng

Thơ văn, thốt đoạn trường,

Xưa nay thân đất khách,

Anh em, đừng nhớ thương!

TRĂNG NON

Lấp ló bên gờ mây,

Mong manh ánh trăng gầy,

Núi sẫm màu tịch mịch,

Nội cỏ lạnh lùng thay!

Vụt đâu đây cánh nhạn,

Tí tách giọt sương đêm

Nhớ nơi nao buồn vậy?

Đêm thảng thốt một mình.

UỐNG RƯỢU MỘT MÌNH

Rót rót thành một mình

Một mình tỉnh tỉnh say

Ngồi ngắm hoa thật thích,

Trăng tan lại u hoài,

Vui khi chơi đồ cổ,

Buồn lúc nhớ chuyện nay

Bên hoa thật thú vị

Nỗi lòng, ai có hay?

VỊNH HOA MẪU ĐƠN TRƯỚC THỀM

Giữa bao nhiêu hoa đẹp

Chăm chút riêng Mẫu Đơn?

Mẫu Đơn khoe phú quý

Chẳng hoa nào sang hơn.

Sắc đẹp tươi mái lá

Màu gấm rực cánh hoa

Rõ tình ta yêu quí

Mỉm cười cùng Mẫu Đơn

VỊNH HOA BỤT TRẮNG

Trong chòm xanh nền nã

Vươn lên rõ dáng thu

Đơn sơ và trang nhã

Chẳng chút phồn hoa nào.

Phải chăng khác cây cỏ,

Cũng buồn như khách sao?

Lòng ta u uất lắm

Nhìn hoa lòng nao nao.

TẾ THU VĂN MIẾU(1)

Đức giáo lưu thiên cổ

Tượng đài suốt xưa nay.(2)

Quan trường dường nguội lạnh

Miếu mạo càng thâm uyên

Thành tâm dâng cỗ cúng,

Kính cẩn lễ ơn thầy

Phò vua lo trị nước,

Lòng son, kẻ mọn nầy.

TIỄN CỬ NHÂN VŨ QUYỀN XỨ KINH BẮC ĐI LÀM TRI HUYỆN, NHÂN TIỆN GỞI LỜI THĂM ÔNG BẠN ĐỒNG NIÊN, HÀN LÂM VIỆN BIỆN TU NGUYỄN BÁ ĐỈNH.

Kinh Bắc, nhiều nhân kiệt,

Nhà bác lắm tuấn anh

Hàng cự tộc đương đại,

Hơn nửa chiếm khoa danh.

Lữ để, ta sơ ngộ,(1)

Ly đình, tôi tiễn hành.(2)

Chuyển lời thăm Bá Đỉnh

Tiền đồ được thông hanh.

TIỄN TRẦN BÁ LƯỢNG ĐI TÂN BÌNH

Nam Trung đâu tuyệt nhất?(1)

Tân Bình ai cũng khen,(2)

Sĩ phong đầy hào khí

Con em tài thơ văn.

Nay may gặp ngày đẹp,

Cảnh tượng khác xưa nhiều,

Chẳng phải tốn công kiếm,

Đến đấy có bạn hiền.

TIỄN CỐ NHÂN VỀ QUÊ

Vào thu cảnh buồn thật!

Nén lòng đưa tiễn đây

Nơi nầy dễ thương quá

Bên sông cây mọc đầy

Biển tiếp trời trải rộng

Cánh buồm như nhỏ đi

Ước gì mọc đôi cánh

Bay về quê tức thì.

TIỄN ÔNG KIỂM SỰ NGUYỄN TÌNH PHONG ĐI BẮC THÀNH

Văn chương khi mạnh thế,

Ơn tri ngộ dồi dào,

Các vọng thành sơ chí

Tương vọng tình biệt ca,

Đời mấy ai tri kỷ?

Năm hết lòng nao nao

Bác xem, người đông vậy,

Giống đạo xưa đâu nào?

GỞI TÌNH PHONG NGUYỄN PHƯƠNG BÁ Ở HÀ NỘI

Thu sang, tối nhanh lắm

Đeo lò hương một mình(1)

Học cách pha trà mới

Chơi vẽ tranh cúc xinh

Trước đèn, chuông ngân mãi

Bên hoa, trăng lặng thinh

Nhờ nhạn mang lời nhắn

Hồ Tây, có nhớ mình?

SÁNG SỚM LẠNH

Kinh đô sao cô độc!

Sớm lạnh, lúc đông về

Tiếng gió dập ngoài cổng

Mái nhà mưa lê thê.

Tựa gối thèm ngủ tiếp,

Dựa lan can âm thầm,

Hoa mai chưa kịp nở,

Cuốn rèm, lại trầm ngâm.

MÙA XUÂN Ở KINH ĐÔ, CÙNG TRƯƠNG QUÝNH XUYÊN, TRƯƠNG LY CHI

Đất Tràng An tháng chạp

Khoa Kỷ Mão, đồng niên(1)

Tuổi thanh xuân phơi phới

Thi hứng, tứ triền miên

Ngoài trời mưa nhè nhẹ

Cầu son, liễu xanh viền

Gọi trẻ châm thêm rượu

Vui say ngày Hạnh viên(2).

HỌA THƠ PHÚ BÌNH CÔNG

Túi càn khôn vô tận

Xưa nay biết hết đâu!

Tao nhã thể riêng biệt

Văn chương khác càng sâu

Ngàn năm qua, phải biết

Một chữ chớ coi thường.

Chuyện San Thi còn đó(1)

Nhẫn nại thấy mà thương

MỪNG THƯỢNG THỌ XUÂN CÔNG

Thủy chung, xin bội phục,

Nhân dịp đến thăm nhà

Vui vầy vườn bóng rợp

Rôm rả chuyện gần xa

Hoa bay đẹp như tuyết

Bên song, dáng ngọc ngà

Trời khuya, trăng sáng lắm

Thêm thích tiếng đàn ca.

HOA CÚC NỞ TRƯỚC SÂN

Trước sân vài buội cúc

Thu về trổ mấy hoa,

Chỉ vì lòng háo hức,

Nên thấy hoa muộn mà

Vốn là cây chịu lạnh

Sá gì gió mưa sa,

Mong bác hãy nhẫn nại,

Vững như tùng bách mà!

VUI XEM HOA NỞ

Cây cỏ sau bão dữ

Ba năm cảnh tiêu điều

Một sáng hoa rộ nở

Mọi chuyện khỏe đi nhiều.

Gió mưa công nhuần thấm

Tùng mai đẹp bao nhiêu

Ai cũng thương hoa nhỉ?

Cùng ta kết bạn hiền.

CHỜ BẠN

Hôm qua bác đã hứa

Sao giờ chưa tới chơi

Cầu kia trông vắng ngắt

Chim bay tận chân trời

Thờ ơ bên sách vở

Khép hờ cánh cổng thôi

Lờ lửng vầng trăng sáng

Thời gian đâu ngừng trôi.

ĐÊM NGỒI VỚI BẠN

Tôi vốn người cả nghĩ

Đâu ngờ bác quá lo

Phong trần bao nước mắt

Trăm năm một đời người

Trần thế nhiều mơ mộng

Tthi tài đến khổ thôi

Gặp nhau cần chi nói

Ngồi chơi là đủ rồi.

THANH NINH GIANG ĐẠO

Sáng sớm mưa lây rây

Hùng vĩ thế núi nầy

Hai bờ cao chót vót

Giữa dòng sông nước đầy

Đường đời chưa mấy bước

Dân phong còn lạ thay

Mừng tình hình yên ổn

Cùng ai công tác đây?

NHẬN MỆNH VUA ĐI KINH LƯỢC NAM KỲ

Kế hoạch vừa xác định

Chỉnh đốn vùng Nam Kỳ

Thuyền đồng cỡi đầu sóng

Tàng lọng vén mây đi

Hoàng thân làm thơ tiễn

Xuân sang chớ trù trì

Nhân dân, sau binh hỏa

Cần sớm được an vi

THUYỀN QUA QUÊ NHÀ QUẢNG NGÃI

Gió xuân, cánh chim biển

Thoáng chốc, vượt sóng trào

Thuyền nhắm hướng quê trẩy

Du tử lòng nôn nao.

Quê nhà thương biết mấy!

Xóm thôn giờ thế nào?

Đầu thuyền, xa chỉ thấy

Quê mình dưới tàng cao

THĂM CHÙA BỬU PHONG

Chùa núi Bửu Phong đẹp

Nhân vui ghélại thăm

Đất Phật vườn cảnh vắng

Rừng cây tỏa bóng râm

Vịn cấp lên cổ tháp

Nhìn sông xuôi âm thầm

Chan chứa tình lưu luyến

Xa xa kìa phố Nam.

ĐI KINH LƯỢC XỨ THANH

Trong Nam vừa về đến

Lệnh đi ngay xứ Thanh.

Sá gì chuyện sắp Tết,

Trời yên như thuận tình

Liên đêm thay ngựa trạm

Hoa bên đường tiếp nghinh

Thánh triều uy đức khắp

Không lâu sẽ yên bình.

GHI CHÉP TRÊN ĐƯỜNG ĐI QUA NGHỆ AN

Mới gặp một cô gái,

Ăn mặc sao lạ lùng

Tơ xanh thắt quanh bụng

Quần lửng sắc đen hung

Khó tả phần bên dưới

Lờ mờ lúc hoàng hôn

Nếu vẽ lông mày mỏng

Ai thèm Trác Văn Quân!

LẦN ĐẦU ĐẾN CHÂU LƯƠNG CHÁNH

Cứ ngỡ Bồng Lai đảo

Mà đây động sách dân(1)

Chót vót núi dựng đứng

Đường đi thiếu vết chân.

Cây to dư chỗ nghỉ

Ruộng phì đủ dưỡng thân

Tương lai mạnh tích tập

Vùng biên sẽ theo dần.

Ở LẠI ĂN TẾT Ở ĐỘNG KHƯƠNG CHÁNH, GỞI THƯ CHO PHÓ SỨ NGUYỄN TOẢN PHU

Chiến địa sang năm mới

Bụi vàng nhuộm hết râu

Cùng nhau lên xứ Thượng

Trưởng, phó gặp được đâu.

Đầy trời núi liền núi

Khắp đất vầu lại vầu(1)

Vỗ về dân là chính

Kế sách soạn đã lâu.

ĐI QUÂN THỨ ĐỘNG KHƯƠNG CHÁNH

Suốt đường, rừng heo hút

Bát ngát bầu không gian

Ba bề vây suối nước

Chập chùng núi giăng ngang

Cây tiếp trời xanh biếc

Mây điểm như thạch bàn

Đồn Ninh Lương mới lập

Là bia ghi khải hoàn.

GHÉ THUYỀN BẾN KIM SƠN

Ghé thuyền bên sườn dốc

Sông dài, cảnh đẹp thay!

Tiếng gió lùa khe núi

Trăng soi rộn ngàn cây

Thánh thót đồng hồ thúc (1)

Le re nước chảy đầy

Việc quân đang thúc dục

Tạm vui với cảnh nầy

TRỞ LẠI KIM SƠN

Danh thắng vùng châu Ái,(1)

Kim Sơn đẹp làm sao!

Thuyền men sát chân núi

Mặt nước người lao xao

Tựa cửa ngâm “Ỷ thạch”(2)

“Bá trạo” tiếng hò cao(3)

Say ngắm quên trời tối

Trăng lên tự khi nào.

VỀ ĐẾN TRẠM THỌ MAI, GỞI THƯ CHO TOẢN PHU

Đến Thọ Mai rồi đấy

Lương Chánh bóng mờ xa

Cố nhân còn truy địch

Chốn núi rừng xông pha

Một màu cây cỏ lạnh

Nợ nước với tình nhà

Bao giờ tan bóng giặc

Khải hoàn rộn tiếng ca.

THÀNH NHÀ HỒ

Đi săn, theo vết thú

Lần tìm bên sườn non

Gặp thành to bằng đá

Thành nhà Hồ trống không.

Quả thật hao dân lực

Đâu phải của thần công!

Bảo làm theo Kinh Dịch

Để mang tiếng gian hùng.

MẮT THẤY

Chẳng phải giả sang quí

Kiều diễm khi còn thơ

Môi son tươi trái chín

Mi xanh mượt như mơ

Ăn mặc thật trang nhã

Khí sắc chút kiêu sa

Lời nào sau ánh mắt?

Tóc trái đào ngây thơ.

ĐÁP LỜI BẠN

Vưu vật truyền Kinh Bắc

Di trâm tưởng Hán Nam

Đăng Đồ đâu háo sắc

Tiểu Đổ chỉ bàn suông

Khi rầu ai tâm sự?

Niềm vui đâu được luôn

Cố nhân lời thăm hỏi

Xưa nay vẫn như thường.

ĐỀ TẶNG NGUYỄN THẬN TRAI TIÊN SINH ĐƯỢC VỀ HƯU

Cụ may được vua duyệt

Cho về sống thảnh thơi

Đừng lo công việc nữa

Nên lui gẫm chuyện đời

Mãi làm thầy hoàng tử

Con nhà thua thiệt thôi!

Vườn xưa trăng sáng lắm

Lòng tôi lại bồi hồi

NHÂN TẾT TRUNG THU GỞI ÔNG CHẾ PHỦ HỌ NGUYỄN- TỔNG ĐỐC SƠN HƯNG TUYÊN

Từ biệt chừng lâu lắm

Nay đà tết Trung Thu

Vùng ấy nhiều danh thắng

Biết bác vui nơi nào?

Treo đèn theo phong tục

Thưởng trăng trẻ nôn nao

Tiếc là mỹ nhân vắng

Cùng ai khúc Mạc sầu

NGẪU HỨNG

Gặp nhau chắc vui lắm

Xem ra vẫn khi nào

Cách bờ vang tiếng sóng

Hang sâu sắc trăng hao

Ruột sôi dường nước réo

Liếc mắt đẹp làm sao

Mây mù che kín hết

Nhớ bạn nói được nào

(còn tiếp)

Nguồn: Trương Đăng Quế - Cuộc đời và sự nghiệp. Nhóm biên soạn: NGUYỄN VĂN CHỪNG, DƯƠNG MINH CHÍNH, LÊ VĂN CÔNG, LÊ SƠN - NGUYỄN VĂN THANH. NXB Văn học. 1-2009.